Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych

Dane dotyczące przepływów z działalności operacyjnej prezentuje się metodą bezpośrednią lub pośrednią. Natomiast dane dotyczące przepływów z działalności inwestycyjnej i finansowej prezentuje się zawsze metodą bezpośrednią. Dlatego zdarzenia i operacje niepieniężne dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej, a więc niepowodujące wpływu lub rozchodu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów są wyłączone z rachunku przepływów pieniężnych. Przykładami takich zdarzeń i operacji są:

• nabycie składników aktywów poprzez przejęcie bezpośrednio z nimi związanych zobowiązań lub drogą leasingu finansowego,
   
• przejęcie jednostki drogą wydania udziałów (akcji) własnych,
   
• otrzymanie lub przekazanie wkładu niepieniężnego (aportu) w postaci składników aktywów trwałych i zapasów,
   
• konwersja zobowiązania na kapitał (fundusz) własny i należności na udziały.

Metoda bezpośrednia polega na wykazywaniu podstawowych tytułów wpływów i wydatków działalności operacyjnej jako odrębnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych, a następnie ich zsumowaniu do kwoty przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej. Informacje finansowe niezbędne do zastosowania metody bezpośredniej można uzyskać:

• bezpośrednio - ze szczegółowej ewidencji księgowej prowadzonej do kont środków pieniężnych i ich ekwiwalentów,
   
• pośrednio - poprzez korygowanie wielkości sprzedaży oraz kosztów działalności operacyjnej o zmiany stanu zobowiązań, należności i zapasów oraz innych pozycji niepieniężnych lub takich, których efekt w postaci przepływów pieniężnych zalicza się do działalności inwestycyjnej bądź finansowej.

Do głównych zalet stosowania metody bezpośredniej należy:

1) prezentacja struktury wpływów i wydatków z działalności operacyjnej,

2) dostarczanie informacji użytecznych przy określaniu przyszłych wpływów i wydatków działalności operacyjnej, które to dane nie są dostępne w razie stosowania metody pośredniej,

3) łatwość weryfikowania w obiektywny sposób pozycji i kwot wpływów i wydatków.

Natomiast przy metodzie pośredniej za punkt wyjścia przyjmuje się wynik finansowy netto roku obrotowego, a więc różnicę między przychodami i kosztami ustaloną według zasady memoriałowej, a następnie koryguje się go o pozycje niepowodujące zmian stanu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów, jak też o wyniki innych działalności niż operacyjna oraz elementy pieniężne wyniku, które zalicza się do właściwych rodzajów działalności (inwestycyjnej, finansowej) - w celu doprowadzenia go do tzw. "wyniku kasowego". Do głównych zalet metody pośredniej należy:

1) dostępność informacji o relacji zachodzącej między wynikiem finansowym netto a przepływami pieniężnymi netto z działalności operacyjnej, w ramach tego samego elementu sprawozdania finansowego, dla celów analiz danych za okresy przeszłe i przyszłe,

2) powiązania pozycji rachunku przepływów pieniężnych z pozycjami bilansu oraz rachunku zysków i strat,

3) możliwość - w większości jednostek - sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych bez większej rozbudowy ewidencji księgowej.

Bez względu na rodzaj zastosowanej metody ostateczna wartość przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej pozostaje taka sama, inne są jednak informacje wykazywane zależnie od przyjęcia jednej z nich.

Wyboru metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych dokonuje kierownik jednostki, biorąc pod uwagę:

1) specyfikę działalności jednostki, oczekiwania użytkowników informacji finansowych, potrzeby zarządu jednostki,

2) możliwości uzyskania wiarygodnych danych, jakie zapewnia system informacyjny stosowany w jednostce,

3) możliwości rozbudowy ewidencji księgowych dla uzyskania danych niezbędnych do sporządzenia, prezentacji i analizy rachunku przepływów pieniężnych,

4) wymogi innych niż ustawa o rachunkowości aktów prawnych oraz regulacji środowiskowych.

Wskazówki jak sporządzić rachunek przepływów pieniężnych można znaleźć w serwisie  www.gofin.pl w zakładce Bilans 2017

Co istotne wybór metody bezpośredniej do prezentacji przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej nie zwalnia jednostki z obowiązku sporządzenia tych przepływów według metody pośredniej. Wynika to z zakresu informacji dodatkowej, która zawiera między innymi ten wymóg. W dalszej części opracowania przedstawimy sposób prezentacji informacji finansowej o przepływach działalności operacyjnej zarówno metodą bezpośrednią, jak i pośrednią.