Rezerwa na odprawy emerytalne w jednostce postawionej w stan likwidacji

Z dniem 1 września 2017 r. spółka została postawiona w stan likwidacji. Na dzień likwidacji spółka zatrudniała 45 pracowników. Jedna osoba, po wejściu w życie zmian do ustawy emerytalnej, nabędzie prawo do emerytury w tym roku. Nie wiadomo, ile czasu potrwa proces likwidacji. Ponadto zostanie do minimum ograniczone zatrudnienie - będą zwolnienia z przyczyn zakładu pracy. W księgach jest rezerwa na świadczenia emerytalno-rentowe. Czy sporządzając sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający postawienie spółki w stan likwidacji, tj. na 31 sierpnia 2017 r., można rozwiązać tę rezerwę?

Ustawa o rachunkowości - w myśl zasady współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów (art. 6 ust. 2) - zobowiązuje, aby jednostki prowadzące księgi rachunkowe zaliczały do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które nie zostały jeszcze poniesione. Zastosowanie tej zasady znajduje odzwierciedlenie w przypadku konieczności dokonania m.in. biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Jednostki dokonują takich rozliczeń w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, a także przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować w sposób wiarygodny. Zobowiązania z tego tytułu zmniejszają koszty okresu sprawozdawczego, w którym stwierdzono, że zobowiązania te nie powstały.

Dokonywanie biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów na przyszłe świadczenia na rzecz pracowników, dotyczy w szczególności odpraw emerytalnych i rentowych (o których mowa w pytaniu). Są to długoterminowe świadczenia pracownicze uzależnione od stażu pracy (jest to zobowiązanie jednostki w stosunku do pracowników w przyszłości). Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów z tytułu takiego zobowiązania powinny być ustalane w wiarygodnie oszacowanej wartości. Jednostki najczęściej korzystają w tym zakresie z usług aktuariusza, który przyjmując odpowiednie wskaźniki (stopa dyskonta, przewidywany wskaźnik inflacji, wskaźnik rotacji pracowników i inne) ustala wartość rezerwy.

Uwaga: Rezerwy z tytułu odpraw emerytalnych i rentowych tworzy się, jeżeli obowiązek pracodawcy do tego rodzaju świadczeń na rzecz pracowników wynika z prawa pracy, zbiorowych układów pracy lub umów o pracę, oraz gdy kwoty tych świadczeń są na tyle istotne, że nieuwzględnienie ich w sprawozdaniu finansowym spowodowałoby, iż obraz sytuacji finansowej jednostki nie byłby rzetelny i spowodowałoby to zniekształcenie wyniku finansowego tej jednostki.

Utworzenie rezerwy na świadczenia pracownicze ujmuje się w ewidencji bilansowej:

W związku z postawieniem spółki w stan likwidacji należy zamknąć księgi rachunkowe (art. 12 ust. 2 pkt 6 ustawy o rachunkowości) i sporządzić sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji. Wycena aktywów następuje wówczas po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od ich cen nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne, a także o odpisy z tytułu utraty wartości. Z informacji zawartych w pytaniu wynika, że w księgach rachunkowych spółki była utworzona rezerwa na odprawy emerytalno-rentowe. Jak pisaliśmy wcześniej rezerwę taką tworzy się o ile jej wartość jest istotna z punktu widzenia sprawozdania finansowego.

W sytuacji postawienia jednostki w stan likwidacji oraz ograniczania zatrudnienia - w naszej ocenie - możliwe jest rozwiązanie rezerwy na świadczenia emerytalno-rentowe. Wynika to z faktu, że spółka będzie kończyć swoją działalność, a nie ją rozwijać i nie będzie następować wzrost zatrudnienia, ale jego redukcja, a poza tym - jak to podano w pytaniu - jedna osoba w 2017 r. nabywa prawa emerytalne. Można zatem przyjąć założenie, że pozycja ta nie powinna być istotna i w związku z tym może nie występować w sprawozdaniu finansowym jednostki w likwidacji. Oznacza to, że rozwiązanie rezerwy w księgach rachunkowych powinno nastąpić zapisem: Wn konto 64-1, Ma konto 55.