Ewidencja księgowa kosztów produkcji próbnej wyrobów gotowych

Przedsiębiorstwo zakupiło maszynę produkcyjną. Na wartość początkową tej maszyny składały się koszty zakupu, koszty delegacji pracowników, koszty transportu itp. Przed przyjęciem maszyny do używania wykonano produkcję próbną wyrobów. Wyprodukowane wyroby w 80% nadają się do sprzedaży. Czy koszty produkcji próbnej powinny zwiększyć wartość początkową maszyny?

Koszty prób i testów (rozruchu technologicznego) przeprowadzanych celem sprawdzenia działania środka trwałego, dla potrzeb stwierdzenia jego zdatności do użytkowania zgodnie z zamierzeniami jednostki lub wymogami zewnętrznymi, poniesione przez jednostkę do momentu jego przyjęcia do użytkowania zwiększają wartość początkową tego środka trwałego.

Wartość początkową środka trwałego, w której ujmuje się go w księgach rachunkowych jednostki, stanowi cena nabycia (art. 28 ust. 2 i 8 ustawy o rachunkowości) lub koszt wytworzenia (art. 28 ust 3 i 8 tej ustawy). Rodzaj i zakres wydatków mających wpływ na określenie wartości początkowej środka trwałego zależy od stanu, w jakim jednostka pozyskała dany składnik majątku, zakresu i rodzaju działań, jakie jednostka musi przeprowadzić celem doprowadzenia go do stanu kompletności i zdatności do użytkowania, jak również okresu dostosowania go do użytkowania. Z tego względu rozróżnia się środki trwałe:

1) kompletne i zdatne do natychmiastowego przyjęcia do użytkowania od razu, tj. w momencie pozyskania - w takim przypadku wartość początkową ustala się w cenie nabycia,

2) wymagające np. budowy, montażu, testowania lub innych form przystosowania do użytkowania - w takim przypadku wartość początkowa jest ustalana w cenie nabycia, łącznej wartości ceny nabycia i kosztu wytworzenia, albo w samym koszcie wytworzenia.

Środki trwałe, które wymagają po ich nabyciu a jeszcze przed przyjęciem do użytkowania montażu lub przystosowania do używania, zalicza się - na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 16 ustawy o rachunkowości - do środków trwałych w budowie. Do ich ewidencji służy konto 08 "Środki trwałe w budowie". Na koncie tym gromadzi się, obok ceny zakupu, również pozostałe koszty związane z nabyciem środka trwałego mające wpływ na jego wartość początkową, w tym koszty produkcji testowej.

Koszty związane z wykonaniem produkcji w ramach rozruchu próbnego można ująć w księgach rachunkowych następującymi zapisami:

a) wartość zużytych surowców, materiałów, opakowań itp.

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie" (w analityce: Maszyna produkcyjna),

- Ma konto 31 "Materiały" lub 30 "Rozliczenie zakupu",

b) wynagrodzenie pracowników - kwota brutto

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie" (w analityce: Maszyna produkcyjna),

- Ma konto 23-0 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń",

c) składki ZUS obciążające pracodawcę

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie" (w analityce: Maszyna produkcyjna),

- Ma konto 22 "Rozrachunki publicznoprawne" (w analityce: Rozrachunki z ZUS).

Na cenę nabycia maszyny produkcyjnej wpływa również wartość powstałych w ramach rozruchu próbnego wyrobów gotowych. Jeżeli bowiem wyroby gotowe powstałe w wyniku prób i testów spełniają definicję aktywów, określoną w art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości, tj. nadają się do sprzedaży, to wartość początkową środka trwałego (w budowie) zmniejsza wartość tych wyrobów, którą ustala się w cenie sprzedaży netto lub po koszcie wytworzenia. W rezultacie ich wartość zmniejszy koszty środka trwałego w budowie.

Wartość powstałych w ramach rozruchu próbnego wyrobów gotowych można ująć w księgach rachunkowych następującym zapisem:

1) przyjęcie do magazynu wyrobów gotowych powstałych w ramach rozruchu próbnego

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",

- Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie" (w analityce: Maszyna produkcyjna),

2) sprzedaż produktów gotowych powstałych podczas rozruchu próbnego nieobjętych ewidencją magazynową w toku składowania

- Wn konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów",

- Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie" (w analityce: Maszyna produkcyjna).

Trzeba zaznaczyć, że ujęcie na koncie 60 lub 70-1 wartości wyrobów gotowych powstałych podczas rozruchu próbnego powoduje wejście do tzw. kręgu kosztów. Tym samym jednostki, które sporządzają rachunek zysków i strat w wersji porównawczej, operację tę powinny zaksięgować dodatkowo na kontach obrotów wewnętrznych, tj. 79-0 "Obroty wewnętrzne" i 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych".

Jeżeli wyroby gotowe powstałe podczas rozruchu próbnego maszyny produkcyjnej podlegają zniszczeniu, to nie nastąpi zmniejszenie kosztów środka trwałego w budowie.