Ujmowanie w księgach półproduktów wykorzystywanych do produkcji wyrobów

Prowadzimy działalność jako spółka z o.o. Koszty w księgach rachunkowych grupujemy na kontach zespołu 4 i 5. Zakupione materiały do produkcji przyjmujemy do magazynu i obejmujemy ewidencją bilansową. Teraz zamierzamy rozpocząć produkcję nakrętek, które do tej pory kupowaliśmy od naszych dostawców. Jak należy księgować przyjęcie do magazynu wyprodukowanych we własnym zakresie nakrętek oraz ich rozchód do dalszej produkcji? Czy powinniśmy ująć je jako materiały, czy jako półprodukty?

Wyprodukowane we własnym zakresie nakrętki, które będą stanowiły element składowy produkowanych wyrobów gotowych, należy zakwalifikować do półproduktów. Półprodukty są to wytworzone przez jednostkę wyroby, które przeszły już określone, technologicznie zamknięte fazy produkcji, przeznaczone głównie do montażu lub przerobu w dalszych fazach wytwarzania produktu gotowego w danym zakładzie produkcyjnym, jako elementy składowe tego produktu. Półprodukty są z reguły odrębnie składowane, objęte ewidencją magazynową i wyceniane według tych samych zasad co wyroby gotowe.

Półprodukty objęte ewidencją bilansową podczas składowania, w momencie ich przyjęcia z własnej produkcji do magazynu, mogą być wyceniane (ujmowane w księgach rachunkowych) według analogicznych zasad jak wyroby gotowe, tzn.:

a) według rzeczywistego kosztu wytworzenia lub

b) zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy o rachunkowości - w cenach przyjętych do ewidencji, z uwzględnieniem różnic pomiędzy tymi cenami a rzeczywistymi kosztami wytworzenia (tzn. według stałych cen ewidencyjnych).

Jeśli są one wyceniane według kosztów wytworzenia, to ich przyjęcie do magazynu półproduktów można ewidencjonować zapisem:

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Półprodukty),

- Ma konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Z kolei gdy wycena półproduktów dokonywana jest według stałych cen ewidencyjnych, to ich przyjęcie do magazynu dokonywane jest za pośrednictwem konta 58 "Rozliczenie kosztów działalności" (przykład).

W przypadku przekazania półproduktów ponownie do produkcji w celu montażu, kosztu ich wytworzenia nie odnosi się na układ rodzajowy, gdyż koszty te już raz były zaksięgowane w zespole 4. Najwłaściwszym rozwiązaniem będzie odniesienie wartości przekazanych elementów do produkcji - według kosztu ich wytworzenia - na zwiększenie kosztów w zespole 5, tj. konto 50-0 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Jeżeli półprodukty ewidencjonuje się po koszcie wytworzenia, ich przekazanie (wydanie) do montażu w dalszych fazach wytwarzania wyrobów gotowych ujmuje się zapisem:

- Wn konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej",

- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Półprodukty).

W sytuacji gdy półprodukty są wyceniane według rzeczywistych kosztów wytworzenia, do ewidencji rozchodu również należy przyjąć te ceny. Rozchód półproduktów wycenia się wówczas według jednej z metod określonych w art. 34 ust. 4 ustawy o rachunkowości, tj.:

1) według cen przeciętnych, tj. ustalonych w wysokości średniej ważonej cen (kosztów) danego składnika aktywów,

2) przyjmując, że rozchód składnika aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników aktywów, które jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła) - tzw. metoda FIFO,

3) przyjmując, że rozchód składników aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników, które jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła) - tzw. metoda LIFO,

4) w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen (kosztów) tych składników aktywów, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia.

W przypadku gdy ewidencja magazynowanych półproduktów prowadzona jest w cenach różniących się od rzeczywistych kosztów ich wytworzenia, konieczne jest rozliczanie i księgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych. W takiej sytuacji przekazanie (wydanie) półproduktów do produkcji zarachowuje się w koszty produkcji, zapisem:

a) wartość półproduktów w cenach ewidencyjnych

- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Półprodukty),

b) odchylenia od cen ewidencyjnych

- Wn/Ma konto 62-0 "Odchylenia od cen ewidencyjnych półproduktów",

c) wartość według kosztu wytworzenia (kwota z poz. a skorygowana o odchylenia od cen ewidencyjnych z poz. b)

- Wn konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Przykład Założenia W spółce produkcja odbywa się w dwóch fazach. W fazie I wytwarzane są półprodukty "A", które są poddawane dalszemu przerobowi, w wyniku którego powstaje wyrób gotowy "B".   W bieżącym okresie w fazie I wyprodukowano 1.000 szt. półproduktów "A", których jednostkowy koszt wytworzenia wyniósł 15 zł/szt. Wytworzone półprodukty "A" przyjęto do magazynu według stałych cen ewidencyjnych. Cena ewidencyjna 1 szt. wynosi 17 zł. Dekretacja Opis operacji Kwota Konto Wn Ma 1. PW - przyjęcie z produkcji do magazynu półproduktów według stałej ceny ewidencyjnej: 1.000 szt. × 17 zł/szt. =  17.000 zł 60 58 2. PK - przeksięgowanie rzeczywistego kosztu wytworzenia półproduktów: 15.000 zł 58 50 3. PK - odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych półproduktów: 17.000 zł - 15.000 zł =  2.000 zł 58 62-0 Księgowania