Zobowiązania krótkoterminowe

W bilansie zobowiązania krótkoterminowe wykazuje się w części B pasywów następująco:

W myśl przepisów art. 3 ust. 1 pkt 22 ustawy o rachunkowości, zobowiązania krótkoterminowe obejmują wszystkie zobowiązania z tytułu dostaw i usług niezależnie od terminu ich zapłaty, a także całość lub tę część pozostałych zobowiązań, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Jeżeli zatem dzień bilansowy przypada w jednostce na 31 grudnia 2016 r., to jako zobowiązania krótkoterminowe wykaże ona zobowiązania przypadające do zapłaty w 2017 r. Jednostki powinny wykazać zarówno zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych, pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale oraz pozostałych jednostek.

W dalszej części opiszemy poszczególne pozycje zobowiązań krótkoterminowych wobec jednostek pozostałych. Wyjaśnienia te można zastosować odpowiednio do zobowiązań wobec jednostek powiązanych oraz pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale.

Całość zobowiązań z tytułu dostaw i usług - bez względu na okres wymagalności - zalicza się do krótkoterminowych (por. art. 3 ust. 1 pkt 22 ustawy o rachunkowości). Są to wszystkie zobowiązania wynikające z zapisów ewidencji analitycznej do konta 21 "Rozrachunki z dostawcami", jako saldo kredytowe tego konta ustalone na dzień bilansowy. Zobowiązania te powstały na skutek rozrachunków z kontrahentami krajowymi i zagranicznymi z tytułu zakupu towarów, materiałów, opakowań i usług obcych, a także z tytułu prowadzonego przez jednostkę skupu produktów rolnych oraz surowców wtórnych. Na dzień bilansowy wycenia się je w kwocie wymagającej zapłaty (art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości), tzn. łącznie z odsetkami z tytułu zwłoki w zapłacie, jeżeli jednostka jako nabywca została nimi obciążona przez wierzyciela (na mocy art. 481 § 1 K.c.) lub zgodnie z umową i zasadą memoriału sama je naliczyła. Zobowiązania krótkoterminowe wyrażone w walucie obcej przelicza się na dzień bilansowy na walutę polską - zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości - po kursie średnim danej waluty obcej ogłoszonym na ten dzień przez NBP. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług dzieli się na zobowiązania o okresie wymagalności do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy.

W pozycji B.III.3 lit. a) wykazuje się zaciągnięte przez jednostkę, niespłacone na dzień bilansowy kredyty i pożyczki, których spłata jest wymagalna w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, bez względu na ich przeznaczenie, zarówno wyrażone w walucie polskiej, jak i w walutach obcych. Wykazuje się je według wskazówek podanych na str. 46 niniejszej publikacji. Wykazuje się tu również niespłacone zadłużenie spowodowane wykorzystaniem firmowej karty kredytowej oraz wykorzystanie linii kredytowej w rachunku bieżącym.

W pozycji B.III.3 lit. b) wykazuje się zobowiązania jednostki wynikające z tytułu wyemitowanych przez nią papierów wartościowych według wskazówek dla pozycji B.II.3 lit. b) podanych na str. 47 niniejszej publikacji.

W pozycji B.III.3 lit c) wykazuje się zobowiązania z innych tytułów niż wymienione w poprzednich pozycjach, których termin zapłaty przypada w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, czyli płatne w 2017 r. - według wskazówek podanych na str. 47 niniejszej publikacji. Prezentuje się tutaj np. krótkoterminowe zobowiązania finansowe z tytułu leasingu. Ustawa o rachunkowości wskazuje, iż zobowiązania finansowe przeznaczone do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy można wyceniać w wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej (por. art. 28 ust. 1 pkt 8a ustawy o rachunkowości). Także w świetle rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych takie zobowiązania wycenia się w wartości godziwej. Jeżeli jednostka nie stosuje przepisów ww. rozporządzenia może do wyceny zobowiązań finansowych stosować ogólne zasady określone w art. 28 ust. 1 pkt 8 i wyceniać je w kwocie wymagającej zapłaty, tj. z uwzględnieniem odsetek, bez dyskonta.

W pozycji B.III.3 lit. e) wykazuje się zainkasowane od nabywców, w tym potwierdzone fakturami zaliczki (zadatki, przedpłaty) na poczet dostaw i usług, które jednostka ma wykonać zgodnie z zawartymi przez nią umowami. Nie zmienia sposobu ich wykazania w bilansie okoliczność, że mogą one figurować w księgach rachunkowych zarówno na koncie 20, jak i 84. Zaliczki wykazuje się w kwocie netto, a więc po potrąceniu należnego od nich VAT. Zaliczki otrzymane na poczet sprzedaży niezaliczanej do dostaw i usług własnej działalności operacyjnej, np. środków trwałych czy papierów wartościowych, wykazuje się w pasywach bilansu jako inne zobowiązania krótkoterminowe wobec pozostałych jednostek. Natomiast pobrane z góry zapłaty za określone świadczenia wykazuje się jako rozliczenia międzyokresowe przychodów (art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości - w pasywach bilansu w pozycji B.IV.2. "Inne rozliczenia międzyokresowe" z podziałem na długoterminowe i krótkoterminowe).

W pozycji B.III.3 lit. f) wykazuje się zobowiązania wynikające z wystawionych weksli własnych o terminie wykupu nie dłuższym niż rok od dnia bilansowego - według ich wartości nominalnej. Różnicę (dyskonto) między sumą wekslową (kwotą, na którą wystawiono weksel) a niższą od niej kwotą zobowiązania, którego zaspokojeniu dany weksel służy, zalicza się w momencie wystawienia weksla do kosztów finansowych.

W pozycji B.III.3 lit. g) wykazuje się zobowiązania wynikające z rozrachunków publicznoprawnych (ujętych na koncie 22) z tytułu: wszelkich podatków (dochodowy, VAT, akcyzowy, od nieruchomości, od środków transportu), cła wraz z opłatą manipulacyjną, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, świadczeń na rzecz Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych, a także innych świadczeń o charakterze publicznoprawnym, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej (np. wpłaty na PFRON, opłaty za korzystanie ze środowiska). W pozycji tej można, jeśli nie zniekształca to obrazu sytuacji finansowej jednostki, wykazać również:

• VAT należny wynikający z wystawionych dla nabywców faktur, który na dzień bilansowy nie stanowi jeszcze zobowiązania podatkowego,
   
• składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne naliczane i zarachowane w koszty bieżącego roku obrotowego (w grudniu), dotyczące wynagrodzeń, które zostaną zapłacone w następnym roku obrotowym (w styczniu), niestanowiące jeszcze na dzień bilansowy wymaganego prawnie zobowiązania.

Zwracamy uwagę, iż wymienione wyżej dwa tytuły nie stanowią na dzień bilansowy wymaganego prawnie zobowiązania. W bilansie można zatem potraktować je jako rezerwy i wykazać w pasywach bilansu w pozycji "Pozostałe rezerwy" lub wykazać w pozycji B.III.3 lit. g) dotyczącej zobowiązań krótkoterminowych z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń itp.

W pozycji B.III.3 lit. h) wykazuje się niewypłacone na dzień bilansowy wynagrodzenia pracowników i osób zatrudnionych doraźnie, zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i umów cywilnoprawnych. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń wobec tych osób wykazywane są w wartości nominalnej - na podstawie zapisów konta 23-0 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń".

W pozycji B.III.3 lit. i) wykazuje się zobowiązania płatne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, niekwalifikujące się do wykazania w poprzednich pozycjach. Wycenia się je co do zasady w kwocie wymagającej zapłaty. Jako inne zobowiązania krótkoterminowe wykazuje się np.: zobowiązania z tytułu zakupu i budowy lub ulepszenia środków trwałych, zobowiązania wobec zakładów ubezpieczeń majątkowych i osobowych, zobowiązania wynikające z rozrachunków z pracownikami z innych tytułów niż wynagrodzenia, zobowiązania wobec jednostek i osób fizycznych z tytułu pobranych od nich kaucji, zobowiązania wynikające z rozrachunków z właścicielami, wspólnikami z tytułu uchwalonej, lecz nieodebranej dywidendy i inne.

W pozycji B.III.4 wykazuje się stan niewykorzystanych funduszy specjalnych ustalony na dzień bilansowy. Wycenia się je i wykazuje w bilansie w wartości nominalnej wynikającej z ewidencji prowadzonej do konta 85 "Fundusze specjalne". W pozycji tej należy przedstawić zwłaszcza stan:

• ZFŚS tworzonego zgodnie z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych,
   
• ZFRON tworzonego na mocy przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
   
• funduszu remontowego, tworzonego w spółdzielniach mieszkaniowych (zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych),
   
• innych funduszy specjalnych, tworzonych zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa.

Należy uwzględnić, że odsetki od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych ZFŚS i ZFRON zwiększają stan tych funduszy.