Wycena bilansowa kredytu według skorygowanej ceny nabycia

Obowiązek stosowania przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. nr 149, poz. 1674 ze zm.) - zwanego dalej rozporządzeniem o instrumentach finansowych - jest nałożony na wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Od wymogu tego mogą być zwolnione jednostki, które spełniają warunki określone w art. 28b ust. 1 ustawy o rachunkowości, tzn. jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości, tj.:

1) 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

2) 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Przy czym ze zwolnienia tego nie mogą skorzystać jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 1e pkt 1-6 oraz jednostko mikro (które na podstawie art. 28a nie wyceniają aktywów i pasywów według wartości godzinowej i skorygowanej ceny nabycia).

Jednostki, które skorzystają z ww. uproszczenia mogą dokonywać wyceny oraz prezentacji instrumentów finansowych w oparciu tylko o przepisy ustawy o rachunkowości, pod warunkiem jednak, że nie będzie to wywierało istotnie ujemnego wpływu na realizację zasady rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Kredyt jest zobowiązaniem finansowym, stanowiącym obowiązek wydania aktywów finansowych. Ogólna zasada - wskazana w art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości - mówi, że zobowiązania wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w kwocie wymagającej zapłaty. W art. 28 ust. 1 pkt 8a zastrzeżono jednak, że zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej. Przepis ten daje jednostce możliwość zastosowania wyceny kredytu w skorygowanej cenie nabycia. Przy czym, jeżeli jednostka zobowiązana jest do stosowania przepisów rozporządzenia o instrumentach finansowych lub sama podjęła taką decyzję, to ma obowiązek wyceny kredytu w skorygowanej cenie nabycia (zob. § 18 ust. 1 ww. rozporządzenia).

Definicja skorygowanej ceny nabycia została określona identycznie zarówno w ustawie o rachunkowości, jak i w ww. rozporządzeniu. Jest to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), pomniejszona o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Natomiast efektywna stopa procentowa jest to stopa, za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem finansowym przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów o zmiennej stopie procentowej - do terminu następnego oszacowania przez rynek poziomu odniesienia. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres. Przy wyliczeniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych i zobowiązań finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymywane przez strony kontraktu (§ 3 pkt 11 rozporządzenia o instrumentach finansowych).

Co ważne, skorygowaną cenę nabycia instrumentu finansowego ustala się w walucie, na jaką opiewa ten instrument, np. w EUR, jeżeli zaciągnięto kredyt w tej walucie. Wartość ustalona według skorygowanej ceny nabycia, podlega przeliczeniu na dzień bilansowy po średnim kursie NBP ogłoszonym na ten dzień (zob. § 17 ww. rozporządzenia i art. 30 ust. 1 ustawy o rachunkowości).

Należy mieć na uwadze, że celem wyceny zobowiązań finansowych w skorygowanej cenie nabycia jest równomierne, proporcjonalne do zaangażowania obcego kapitału w finansowanie działalności, rozłożenie w czasie kosztów tego finansowania pod postacią odsetek, opłat, prowizji i innych płatności.

Załóżmy, że mamy do czynienia z kredytem, od którego odsetki pobierane są na bieżąco, brak jest istotnych prowizji, a kredyt nie jest spłacany w tzw. stałych ratach kapitałowo-odsetkowych. Zastosowanie do wyceny kredytu skorygowanej ceny nabycia da wówczas wyniki takie same lub nieistotnie różne od tych, jakie uzyskalibyśmy stosując wycenę w kwocie wymagającej zapłaty. Dlatego też w takich przypadkach często nie dokonuje się osobnej wyceny w skorygowanej cenie nabycia, lecz wycenia taki kredyt w wartości nominalnej, powiększonej o odsetki. Zastosowanie tego uproszczenia nie zmienia faktu, że kredyt taki jest instrumentem finansowym wycenianym w skorygowanej cenie nabycia.

Przykład

I. Założenia:

1. Spółka z o.o. na początku bieżącego roku otrzymała kredyt w kwocie: 200.000 EUR, który spłaca w pięciu rocznych ratach, a odsetki są pobierane na koniec każdego roku. Oprocentowanie wynosi: 4,25%.
    
2. Rozkład płatności w czasie jest następujący:

a) wpływ kredytu w kwocie: 200.000 EUR,

b) 5 płatności z tytułu raty kapitałowej i odsetek - kolejno 5 okresów: 48.500 EUR, 46.800 EUR, 45.100 EUR, 43.400 EUR i 41.700 EUR.

II. Ustalenie kwoty zobowiązania, w sytuacji gdy bank nie pobrał prowizji:

Na dzień uruchomienia kredytu wartość zobowiązania finansowego z tytułu kredytu wynosi: 200.000 EUR.

Efektywna stopa procentowa wynosi: 4,25% i została wyliczona przy zastosowaniu funkcji IRR arkusza kalkulacyjnego Excel, uwzględniając harmonogram spłat.

W przykładzie uzyskano IRR na poziomie 4,25%, tj. na takim samym poziomie, jak oprocentowanie kredytu.

Na koniec pierwszego okresu kwota zobowiązania będzie następująca:

Ustaloną kwotę przelicza się na złote, stosując średni kurs ogłoszony przez NBP na dzień wyceny zobowiązania.

W rozważanym przypadku otrzymany wynik: 160.000 EUR na koniec okresu jest taki sam, jak przy wycenie w kwocie wymagającej zapłaty (zakładając, że odsetki pobrano w ostatnim dniu okresu).

III. Ustalenie kwoty zobowiązania, w sytuacji gdy bank pobrał prowizję:

Jeśli jednak przy wypłacie bank pobierze prowizję, to należy ją uwzględnić w kwocie kredytu, np. przy prowizji: 5.000 EUR należy podać kredyt po uwzględnieniu tej prowizji, tj. kwotę: - 195.000 EUR. IRR nie będzie wtedy równe stopie procentowej, tylko wyższe.

Efektywna stopa procentowa wynosi: 5,1858% i została wyliczona przy zastosowaniu funkcji IRR arkusza kalkulacyjnego Excel, uwzględniając harmonogram spłat kredytu.

Wycena kredytu na koniec okresu w skorygowanej cenie nabycia będzie następująca:

Wynik przelicza się na złote według średniego kursu ogłoszonego przez NBP na dzień wyceny zobowiązania.