Rzeczywisty koszt wytworzenia produktu

Jesteśmy jednostką produkcyjną. Nasze sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowi badania. Koszt materiałów zużytych w procesie produkcji wchodzi w skład tzw. kompletów (półfabrykatów). Kompletowania dokonuje się na różnych etapach produkcji. Półfabrykaty przechodzą kolejne fazy produkcji bez magazynowania. Nie są również przedmiotem sprzedaży. Jak rozliczać produkcję wyrobów gotowych oraz koszty pośrednie produkcji? Jednostka ewidencjonuje koszty na kontach zespołu 4 i 5.

Produkty na dzień ich powstania ujmuje się w księgach rachunkowych według kosztów wytworzenia (art. 28 ust. 11 ustawy o rachunkowości). Koszt wytworzenia - w myśl art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości - obejmuje:

1) koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem, do których zalicza się:

a) wartość zużytych materiałów bezpośrednich,

b) koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją,

c) inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny,

2) uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu, do których zalicza się:

a) zmienne pośrednie koszty produkcji,

b) tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

Ustawa o rachunkowości wymienia także koszty, których nie zalicza się do kosztów wytworzenia produktu. Wpływają one natomiast na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione. Są to m.in. koszty będące konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych, koszty ogólnego zarządu i sprzedaży produktów, koszty magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji.

Jak wynika z pytania, sprawozdanie finansowe jednostki nie podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta. Jednostka może zatem odstąpić od eliminowania z kosztów wytworzenia, po których wycenia się wyroby gotowe, kosztów stałych niewykorzystanej normalnej zdolności produkcyjnej. Możliwość taką dają unormowania zawarte w art. 28 ust. 4a ustawy o rachunkowości. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być jednak wyższy od ceny sprzedaży netto.

W sytuacji opisanej w pytaniu przedmiotem sprzedaży jest produkt finalny, a półfabrykaty przechodzą kolejne fazy produkcyjne bez magazynowania i bez możliwości odsprzedaży na zewnątrz. W takim przypadku jednostka może nie wyodrębniać w ramach konta 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej" kont poszczególnych wydziałów produkcyjnych, a koszt wytworzenia wyrobu gotowego będzie sumą kosztów materiałów i kosztów przerobu w poszczególnych fazach.

Ewidencja księgowa kosztów produkcji w jednostce rozliczającej koszty na kontach zespołu 4 i 5 może przebiegać następująco:

1. Zarachowanie w koszty układu rodzajowego kosztów prostych:

- Wn konto 40 "Koszty według rodzajów",

- Ma konta zespołu 0, 1, 2, 3.

2. Równoległe zarachowanie kosztów na konta zespołu 5:

a) koszty produkcji podstawowej:

• koszty bezpośrednie produkcji:

- Wn konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej",

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów",

• koszty pośrednie produkcji:

- Wn konto 52-1 "Koszty wydziałowe",

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów",

b) koszty zarządu:

- Wn konto 55 "Koszty zarządu",

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów",

c) koszty sprzedaży (koszty działu sprzedaży, w ramach którego wyróżnia się działy handlowe, punkty obsługi klienta, magazyny, hurtownie oraz sklepy detaliczne):

- Wn konto 52-7 "Koszty sprzedaży",

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów".

3. Zarachowanie w koszty układu rodzajowego kosztów prostych przypadających na przyszłe okresy sprawozdawcze:

- Wn konto 40 "Koszty według rodzajów",

- Ma konta zespołu 1, 2, 3 lub konto 85

oraz równolegle

- Wn konto 64 "Rozliczenia międzyokresowe kosztów",

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów".

4. Przeksięgowanie uzasadnionej części kosztów pośrednich z konta 52-1 na konto 50:

- Wn konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej",

- Ma konto 52-1 "Koszty wydziałowe".

5. Przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu:

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",

- Ma konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".