Pojęcie środków trwałych

Środkami trwałymi zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości (z zastrzeżeniem art. 3 ust. 1 pkt 17) są rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, spełniające następujące warunki:

• przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności (okres, w którym według przewidywań jednostka będzie osiągała korzyści ekonomiczne w wyniku używania tego składnika) jest dłuższy niż rok,
   
• są kompletne oraz zdatne do użytku, tj. są wyposażone we wszystkie elementy niezbędne do funkcjonowania zgodnie z przeznaczeniem, a także na tyle sprawne technicznie oraz dopuszczone do używania pod względem prawnym, że mogą być wykorzystywane w prowadzonej działalności,
   
• przeznaczone zostały na potrzeby jednostki, tj. będą służyć realizacji celów określonych w dokumentacji jednostki (umowie, statucie, wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub innej ewidencji wymaganej przepisami prawa).

Środki trwałe, jako rzeczowe aktywa trwałe, powinny także spełniać definicję aktywów określoną w art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tą definicją przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Należy podkreślić, iż ustawa o rachunkowości (w przeciwieństwie do ustaw podatkowych) nie zawiera wymogu, aby składniki aktywów zaliczane do środków trwałych stanowiły własność lub współwłasność jednostki. Wystarczy, że są kontrolowane przez jednostkę. Kontrola zaś oznacza, że jednostka jest uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych, powstających za przyczyną danego składnika aktywów i jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom trzecim. Zdolność do kontrolowania przyszłych korzyści zazwyczaj wynika z tytułu prawnego, jakim jest np. akt własności czy umowa darowizny. Kontrolowane mogą być również aktywa niestanowiące własności jednostki.

Do środków trwałych zalicza się w szczególności:

• nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
   
• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
   
• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
   
• inwentarz żywy.

Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z przepisami art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z warunków określonych w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości, zalicza się je do środków trwałych korzystającego (tzw. leasing finansowy).

Do środków trwałych nie zalicza się m.in.:

• nieruchomości, które nie są użytkowane przez jednostkę do realizacji jej zadań statutowych (operacyjnych), lecz zostały nabyte lub wytworzone w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich przychodów lub innych pożytków (zalicza się je do inwestycji, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości),
   
• u finansującego (leasingodawcy) - składników majątku oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z warunków określonych w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. W takim przypadku zalicza się je u finansującego do aktywów finansowych, odpowiednio jako długoterminowe bądź krótkoterminowe aktywa.

Pamiętać również należy o konieczności dostarczania przez ewidencję bilansową danych umożliwiających jednostce rozliczanie się z podatku dochodowego. W tym celu wskazane jest (mimo że ustawa o rachunkowości tego nie wymaga) prowadzenie ewidencji środków trwałych z podziałem na grupy, podgrupy i rodzaje określone w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) (Dz. U. z 2010 r. nr 242, poz. 1622), gdyż do nich są przyporządkowane stawki amortyzacji podatkowej.

Klasyfikacja Środków Trwałych dostępna jest w serwisie www.klasyfikacje.gofin.pl.