Uproszczenia w sprawozdaniu finansowym jednostek małych

Nowelizacją ustawy o rachunkowości, która weszła w życie dnia 23 września 2015 r., wprowadzono do tej ustawy kolejną kategorię jednostek, tj. jednostki małe, dla których opracowano nowy, skrócony i uproszczony zakres prezentacyjny sprawozdania finansowego. Trzeba podkreślić, że znowelizowane w tym zakresie przepisy ustawy o rachunkowości mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2016 r. Jednak ustawa nowelizująca dopuściła możliwość skorzystania z nowych regulacji odnośnie sprawozdań finansowych za 2015 r., jeśli jednostka podejmie taką decyzję.

Definicja jednostki małej

Jednostkami małymi mogą być jednostki określone w art. 3 ust. 1c ustawy o rachunkowości, tzn.:

1) spółki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy (tj. spółki handlowe osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji, spółki cywilne, a także inne osoby prawne), jednostki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy (tj. osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie) oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych (w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) - jeżeli jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg - w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,

2) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które stosują zasady rachunkowości na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy (tj. dobrowolnie prowadzą księgi rachunkowe).

Oprócz kryterium ww. progów, kolejnym niezbędnym do spełnienia warunkiem, aby jednostka mogła być jednostką małą, jest podjęcie przez jej organ zatwierdzający decyzji w sprawie sporządzania sprawozdania finansowego z zastosowaniem uproszczeń przewidzianych dla tych jednostek w ustawie o rachunkowości (jest to rozwiązanie analogiczne do przyjętego już w stosunku do jednostek mikro).

Dodatkowo nowy ust. 1d w art. 3 ustawy o rachunkowości zawiera doprecyzowujące regulacje, zgodnie z którymi jednostką małą jest także jednostka, która:

1) za poprzedni rok obrotowy sporządziła sprawozdanie finansowe z zastosowaniem uproszczeń dla jednostek małych przewidzianych ustawą oraz

2) w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, albo w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła dwie z wielkości wymienionych w nowym art. 3 ust. 1c pkt 1 ustawy o rachunkowości.

Według znowelizowanych przepisów, jednostki, które uzyskają status jednostki małej w danym roku obrotowym, a w następnym roku obrotowym przekroczą progi wyznaczone dla jednostek małych, nadal będą mogły korzystać z uproszczeń przewidzianych dla tych jednostek. Jednostka utraci status jednostki małej, jeśli dwa lata z rzędu przekroczy progi dla jednostek małych, gdyż nie będzie wtedy spełniać wymogu zawartego w art. 3 ust. 1d pkt 2 ustawy o rachunkowości.

Jednostkami małymi - bez względu na osiągnięte wielkości sumy bilansowej, przychodów czy zatrudnienia - w myśl nowego art. 3 ust. 1e pkt 1-7 ustawy o rachunkowości nie mogą być:

1) jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów: o obrocie papierami wartościowymi, o funduszach inwestycyjnych, o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

2) jednostki zamierzające ubiegać się albo ubiegające się o zezwolenie na wykonywanie działalności na podstawie przepisów wymienionych w pkt 1,

3) emitenci papierów wartościowych dopuszczonych, emitenci zamierzający ubiegać się lub ubiegający się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

4) emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu w alternatywnym systemie obrotu,

5) krajowe instytucje płatnicze,

6) instytucje pieniądza elektronicznego,

7) jednostki sektora finansów publicznych.

Sprawozdanie finansowe jednostki małej

Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy o rachunkowości, dla jednostek małych określono w załączniku nr 5 do ustawy. Sprawozdanie to składa się z:

1) wprowadzenia do sprawozdania finansowego, którego zakres jest nieco krótszy niż dla pozostałych jednostek, ale jego charakter jest taki sam; zawiera ono 6 pozycji, m.in. omówienie przyjętych zasad (polityki) rachunkowości - w tym metod wyceny aktywów i pasywów (także amortyzacji) - ustalenia wyniku finansowego oraz sposobu sporządzenia sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru,

2) uproszczonego bilansu, zawierającego wybrane pozycje aktywów i pasywów,

3) uproszczonego rachunku zysków i strat (wariant kalkulacyjny i wariant porównawczy),

4) skróconych dodatkowych informacji i objaśnień, zawierających 18 pozycji.

Wzór bilansu oraz rachunku zysków i strat dla jednostek małych dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl.

Zgodnie z brzmieniem art. 48a ust. 4 ustawy o rachunkowości, jednostka mała może nie sporządzać zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym.

Podobne uproszczenie dotyczy rachunku przepływów pieniężnych - w myśl art. 48b ust. 5 ustawy o rachunkowości - jednostka mała może nie sporządzać tego elementu sprawozdania finansowego.

Ponadto jednostka mała, która ma obowiązek sporządzania sprawozdania z działalności, może go nie sporządzać, pod warunkiem, że w informacji dodatkowej przedstawi informacje dotyczące nabycia udziałów (akcji) własnych (art. 49 ust. 5 ustawy o rachunkowości). W sytuacji natomiast, gdy jednostka mała zdecyduje o sporządzaniu sprawozdania z działalności, to wówczas będzie mogła nie prezentować informacji niefinansowych określonych w art. 49 ust. 3 ustawy o rachunkowości (art. 49 ust. 6 tej ustawy).