Zakup gruntu zakwalifikowanego do środków trwałych

Jeżeli zakupiony grunt przeznaczony jest na potrzeby własne jednostki oraz spełnia pozostałe wymogi określone w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, to może zostać zakwalifikowany do środków trwałych. Z pkt 4.24 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (KSR nr 11) wynika, że środek trwały (tu: grunt) jest przeznaczony na własne potrzeby, gdy jednostka użytkuje go w ramach własnej (statutowej) działalności operacyjnej o charakterze produkcyjnym, usługowym lub handlowym albo dla celów administracyjnych. Do pozostałych wymogów ustawowych określonych dla środków trwałych należą: przewidywany okres ekonomicznej użyteczności dłuższy niż rok oraz kompletność i zdatność do użytku. Po stwierdzeniu, że składnik aktywów spełnia warunki uznania za środek trwały następuje jego przyporządkowanie do właściwej grupy, podgrupy i rodzaju klasyfikacji środków trwałych (KŚT). Grunt jest kompletny i zdatny do użytku już w momencie wejścia jednostki w jego posiadanie. Wprowadza się go zatem do ewidencji środków trwałych z chwilą jego nabycia, klasyfikując do grupy 0 "Grunty".

Grunt pozyskany w drodze zakupu, będący środkiem trwałym, wprowadza się do ksiąg rachunkowych w wartości początkowej, stanowiącej cenę nabycia określoną w art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości (tzn. cenę zakupu powiększoną o koszty bezpośrednio związane z tym zakupem). Do kosztów bezpośrednio związanych z zakupem zalicza się m.in. poniesione opłaty notarialne oraz podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) pobrany przez notariusza, czy opłatę za wpis do księgi wieczystej. Do wartości początkowej gruntu uznanego za środek trwały zalicza się także koszty obsługi zobowiązań, np. koszty kredytu zaciągniętego w celu sfinansowania jego zakupu (w tym odsetki i prowizje) i związane z nimi różnice kursowe. Przy czym wydatki te zwiększają wartość początkową gruntu jedynie do momentu oddania go do używania. W świetle bowiem art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości, cena nabycia środka trwałego obejmuje ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres jego budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania.

W księgach rachunkowych grunt nabyty na własność, przeznaczony na potrzeby jednostki, ujmuje się na koncie 01 "Środki trwałe" (w analityce: Grunty), w wartości początkowej stanowiącej cenę nabycia środka trwałego.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, środki trwałe wycenia się według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych) pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Przy czym należy zwrócić uwagę, że grunty, oprócz służących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową, nie podlegają amortyzacji (por. art. 31 ust. 2 ww. ustawy). Natomiast trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Jeśli nastąpiła trwała utrata wartości gruntu, to należy, nie później niż na dzień bilansowy, dokonać odpisu aktualizującego. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości środków trwałych zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych (por. art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. f ustawy o rachunkowości). W sytuacji gdy przyczyna dokonania odpisu aktualizującego ustanie, należy - nie później niż na kolejny dzień bilansowy - odpowiednio zmniejszyć ten odpis lub dokonać jego całkowitego odwrócenia.

Grunt zaliczony do środków trwałych, niepodlegający odpisom amortyzacyjnym oraz odpisom z tytułu trwałej utraty wartości, prezentuje się w bilansie w cenie nabycia. Przy czym z pkt 11.3 KSR nr 11 wynika, że zaleca się ujawniać w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego dodatkowe informacje o środkach trwałych, które mogą być przydatne użytkownikom sprawozdań finansowych, w tym m.in. wartość rynkową lub inaczej określoną wartość godziwą nieruchomości, jeśli różni się ona w sposób istotny od wykazanej w bilansie wartości księgowej netto.

Przykład

I. Założenia:

1. W kwietniu 2023 r. spółka zakupiła od osoby fizycznej grunt, który przeznaczy na własne potrzeby. Z aktu notarialnego wynika, że wartość gruntu wynosiła: 300.000 zł.
2. Koszty związane bezpośrednio z zakupem gruntu były następujące:
   a) koszty notarialne, na podstawie otrzymanej faktury: 2.000 zł (plus VAT: 460 zł),
   b) wpis do księgi wieczystej (koszty sądowe uregulowane gotówką): 200 zł,
   c) PCC opłacony na rachunek bankowy urzędu skarbowego z rachunku bieżącego spółki: 6.000 zł.
3. Spółka zakwalifikowała grunt do środków trwałych i w kwietniu 2023 r. przyjęła do ewidencji bilansowej na podstawie dowodu OT.
4. Zgodnie z polityką rachunkowości spółki, zakupy środków trwałych księguje się w korespondencji z kontem 30 "Rozliczenie zakupu" (w analityce: Rozliczenie zakupu środków trwałych).

II. Dekretacja:

III. Księgowania: