Transakcje z jednostkami powiązanymi i zagadnienia dotyczące konsolidacji

Według załącznika nr 1 ustęp 7 dodatkowych informacji i objaśnień obejmuje:

1) informacje o wspólnych przedsięwzięciach, które nie podlegają konsolidacji, w tym:

a) nazwie, zakresie działalności wspólnego przedsięwzięcia,

b) procentowym udziale,

c) części wspólnie kontrolowanych rzeczowych składników aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

d) zobowiązaniach zaciągniętych na potrzeby przedsięwzięcia lub zakupu używanych rzeczowych składników aktywów trwałych,

e) części zobowiązań wspólnie zaciągniętych,

f) przychodach uzyskanych ze wspólnego przedsięwzięcia i kosztach z nimi związanych,

g) zobowiązaniach warunkowych i inwestycyjnych dotyczących wspólnego przedsięwzięcia

Powyższe informacje, z uwzględnieniem danych liczbowych, można zaprezentować w nocie w formie tabeli.

Nota 59 Wspólne przedsięwzięcia niepodlegające konsolidacji

2) informacje o transakcjach z jednostkami powiązanymi

W tej części dodatkowych informacji i objaśnień podaje się - np. w formie opisowej - informacje dotyczące wykazanych w bilansie, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych transakcji z jednostkami powiązanymi, jeśli są one istotne dla jednostki z punktu widzenia sytuacji majątkowej i finansowej. Można tu podać wyjaśnienia dotyczące kwot ujętych we wzorach sprawozdania finansowego - według jednostek powiązanych.

3) wykaz spółek (nazwa, siedziba), w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale lub 20% w ogólnej liczbie głosów w organie stanowiącym spółki; wykaz ten powinien zawierać także informacje o procencie posiadanego zaangażowania w kapitale oraz o kwocie kapitału własnego i zysku lub stracie netto tych spółek za ostatni rok obrotowy

Powyższe informacje można przedstawić w nocie w formie tabeli.

Nota 60 Spółki, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale lub 20% udziałów w ogólnej liczbie głosów w organie stanowiącym spółki

4) jeżeli jednostka nie sporządza skonsolidowanego sprawozdania finansowego, korzystając ze zwolnienia lub wyłączeń, informacje o:

a) podstawie prawnej wraz z danymi uzasadniającymi odstąpienie od konsolidacji,

b) nazwie i siedzibie jednostki sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie finansowe na wyższym szczeblu grupy kapitałowej oraz miejscu jego publikacji,

c) podstawowych wskaźnikach ekonomiczno-finansowych, charakteryzujących działalność jednostek powiązanych w danym i ubiegłym roku obrotowym, takich jak:

• przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz przychody finansowe,
• wynik finansowy netto oraz kwota kapitału (funduszu) własnego, z podziałem na grupy,
• wartość aktywów,
• przeciętne roczne zatrudnienie,

d) rodzaju stosowanych standardów rachunkowości (krajowych czy międzynarodowych) przez jednostki powiązane

Ta pozycja dodatkowych informacji i objaśnień dotyczy wyłącznie jednostek dominujących, jeżeli nie sporządzają one skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Przy czym, zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy o rachunkowości, jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla:

1) przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych, o których mowa w art. 60 ust. 2 i 6 ww. ustawy, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 38.400.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 76.800.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 250 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty,

2) po dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych, o których mowa w art. 60 ust. 2 i 6 ww. ustawy, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

a) 32.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

b) 64.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

c) 250 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Jednostka dominująca, która jest zwolniona ze sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1 lub 2 ww. ustawy, traci to prawo, jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy przekroczyła dwie z określonych w ww. ust. 1 pkt 1 lub 2 wielkości, ze skutkiem dla bieżącego roku obrotowego.

Stosownie do art. 56 ust. 2 ustawy o rachunkowości, jednostka dominująca, zależna od innej jednostki, mającej siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, może także nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli:

1) jednostka dominująca wyższego szczebla posiada 100% udziałów tej jednostki, przy czym nie są brane pod uwagę udziały w tej jednostce posiadane przez członków jej organów administrujących, zarządzających lub nadzorujących z mocy prawa lub z tytułu zobowiązania określonego w jej statucie lub umowie, lub

2) jednostka dominująca wyższego szczebla posiada co najmniej 90% udziałów tej jednostki, a pozostali udziałowcy tej jednostki zatwierdzili decyzję o niesporządzaniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Przy czym przepis art. 56 ust. 2 ustawy o rachunkowości stosuje się, jeżeli spełnione zostały łącznie następujące warunki:

1) jednostka dominująca wyższego szczebla obejmie konsolidacją zarówno zależną od niej jednostkę dominującą niesporządzającą skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jak i wszystkie jej jednostki zależne, które podlegałyby konsolidacji przez jednostkę dominującą z uwzględnieniem przepisów art. 57 i art. 58 ustawy o rachunkowości,

2) kierownik jednostki dominującej niesporządzającej skonsolidowanego sprawozdania finansowego wypełni obowiązek określony w art. 69 ust. 4 ustawy o rachunkowości,

3) jednostka dominująca niesporządzająca skonsolidowanego sprawozdania finansowego ujawni w informacji dodatkowej informacje wymienione w załączniku nr 1 do ustawy w dodatkowych informacjach i objaśnieniach w ustępie 7 pkt 4.

W myśl natomiast art. 56 ust. 3 ustawy o rachunkowości, jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego także wtedy, gdy wszystkie jednostki od niej zależne wyłącza się z obowiązku objęcia ich konsolidacją na podstawie art. 57 lub art. 58 ustawy o rachunkowości. Powołany art. 57 ustawy o rachunkowości stanowi, iż konsolidacją nie obejmuje się jednostki zależnej, jeżeli:

1) udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub pozyskane w innej formie, z wyłącznym ich przeznaczeniem do późniejszej odprzedaży, w terminie jednego roku od dnia ich nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie,

2) występują poważne długoterminowe ograniczenia w sprawowaniu kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami netto, w tym wypracowanym przez tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie kontroli nad organami kierującymi tą jednostką,

3) bez ponoszenia niewspółmiernie wysokich kosztów lub bez zbędnej zwłoki nie można uzyskać informacji niezbędnych do sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego, przy czym może mieć to zastosowanie w wyjątkowych przypadkach, które zostaną odpowiednio udokumentowane.

Zwracamy uwagę, iż Senat RP na posiedzeniu 29 października 2021 r. przyjął bez poprawek ustawę z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1570). Na dzień oddania dodatku do druku ustawa oczekuje na podpis Prezydenta RP i publikację w Dzienniku Ustaw. Wprowadza ona m.in. zmiany w art. 57 ustawy o rachunkowości, polegające na tym, że dotychczasową treść art. 57 oznaczono jako ust. 1 i dodano ust. 2, który zakłada umożliwienie wyłączenia z konsolidacji wszystkich jednostek zależnych, których udziały zostały nabyte, zakupione lub pozyskane w innej formie, z wyłącznym ich przeznaczeniem do późniejszej odprzedaży przez alternatywną spółkę inwestycyjną, niezależnie od okresu, na jaki weszła ona w ich posiadanie. Wyłączenie to będzie miało zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych, sprawozdań z działalności, skonsolidowanych sprawozdań finansowych oraz sprawozdań z działalności grupy kapitałowej, sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2020 r. Przy czym będzie mogło być stosowane do sprawozdań finansowych, sprawozdań z działalności, skonsolidowanych sprawozdań finansowych oraz sprawozdań z działalności grupy kapitałowej, sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się przed dniem 1 stycznia 2021 r.

Z kolei przepis art. 58 ust. 1 ustawy o rachunkowości stanowi, że można nie obejmować konsolidacją jednostki zależnej, jeżeli dane finansowe tej jednostki są nieistotne dla realizacji obowiązku określonego w art. 4 ust. 1 ww. ustawy (czyli przedstawienia rzetelnie i jasno sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego grupy kapitałowej). Informacje dotyczące jednostek nieobjętych konsolidacją można przedstawić w nocie w formie tabeli.

Nota 61 Podstawy prawne odstąpienia od konsolidacji

Podstawowe wskaźniki ekonomiczno-finansowe charakteryzujące działalność jednostek można również zaprezentować w nocie w formie tabeli.

Nota 62 Wielkości uzyskane przez jednostki nieobjęte konsolidacją

5) informacje o:

a) nazwie i siedzibie jednostki sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie finansowe na najwyższym szczeblu grupy kapitałowej, w której skład wchodzi spółka jako jednostka zależna, oraz miejscu, w którym sprawozdanie to jest dostępne,

b) nazwie i siedzibie jednostki sporządzającej skonsolidowane sprawozdanie finansowe na najniższym szczeblu grupy kapitałowej, w skład której wchodzi spółka jako jednostka zależna, oraz miejscu, w którym sprawozdanie to jest dostępne

6) nazwę, adres siedziby zarządu lub siedziby statutowej jednostki oraz formę prawną każdej z jednostek, których dana jednostka jest wspólnikiem ponoszącym nieograniczoną odpowiedzialność majątkową

Informacje zawarte w ustępie 5 i 6 dodatkowych informacji i objaśnień można przedstawić w formie opisowej.