Obowiązek weryfikacji stawek i okresu amortyzacji

Jednostki są zobowiązane do systematycznej weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej użyteczności i stawek amortyzacji środków trwałych, nie później niż na koniec każdego okresu sprawozdawczego. W przypadku gdy jednostka uzna za zasadne dokonanie zmiany stawek amortyzacji środka trwałego, to nowe roczne stawki może zastosować od początku następnego roku obrotowego. Taki wniosek wypływa z przepisów ustawy o rachunkowości oraz Krajowego Standardu Rachunkowości nr 7 "Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym - ujęcie i prezentacja" (KSR nr 7) i KSR nr 11.

Według art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych. Ustawa o rachunkowości wskazuje co prawda na konieczność okresowej weryfikacji stawek i okresu amortyzacji, nie wyznacza jednak konkretnego terminu. Kwestię terminu przeprowadzenia weryfikacji porusza z kolei KSR nr 7. W świetle tego standardu okres ekonomicznej użyteczności traktuje się jako wartość szacunkową. Stosownie do pkt 4.2 KSR nr 7, ustalenia wartości szacunkowych dokonuje się w drodze osądu, na podstawie wiarygodnych informacji, przy zastosowaniu właściwych w danych warunkach metod szacunku. Przedmiotem szacunku mogą być m.in. okresy użytkowania podlegających amortyzacji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości i prawa. Wartości szacunkowe wymagają zweryfikowania przez jednostkę i w miarę potrzeby zaktualizowania, gdy zmieniły się okoliczności będące podstawą dokonanych szacunków lub jednostka uzyskała dodatkowe informacje, które wcześniej nie były jej znane, lub gdy nabrała większego doświadczenia gospodarczego. Weryfikację tę przeprowadza się nie później niż na dzień bilansowy. Podobnie do zagadnienia weryfikacji okresów i stawek amortyzacji odniósł się KSR nr 11 w pkt 8.42-8.44. Zweryfikowane stawki (stopy) amortyzacji stosuje się począwszy od nowego roku obrotowego, gdyż jak wyjaśniono w pkt 2.13 KSR nr 7 weryfikacja szacunków nie odnosi się do poprzednich okresów, jest natomiast skutkiem oceny bieżącej sytuacji oraz oczekiwanych przyszłych korzyści ekonomicznych lub obowiązków związanych z pozycjami w sprawozdaniu finansowym. Nie są to korekty błędów, ani zmiany zasad (polityki) rachunkowości. W wyniku przeprowadzonej weryfikacji może nastąpić podwyższenie lub obniżenie stawki lub stopy amortyzacji. Podstawą do weryfikacji stawki amortyzacji może być w szczególności ulepszenie środka trwałego, dokonanie odpisu z tytułu trwałej utraty wartości środka trwałego, dołączenie bądź odłączenie części dodatkowych lub peryferyjnych.

Choć ustawa o rachunkowości zobowiązuje jednostki do okresowej weryfikacji poprawności stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych, to nie precyzuje sposobu jej udokumentowania. Dla potwierdzenia przeprowadzenia takiej weryfikacji można zastosować protokół z weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych. Jeśli w wyniku przeprowadzonej weryfikacji nie dochodzi do zmian stawek i okresów amortyzacji, to przyjęte wcześniej okresy amortyzacji i roczne stawki pozostają niezmienione. Tym samym wypełnione w protokole okresy ekonomicznej użyteczności oraz stopy/stawki amortyzacji przed weryfikacją i po weryfikacji są takie same. Co ważne, z powodu weryfikacji stawek i okresów nie można zmienić metody amortyzacji. Raz przyjętą metodę amortyzacji w stosunku do środka trwałego stosuje się przez cały okres jego użytkowania.

Protokół z weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych  dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl

Przykład

I. Założenia:

1. Spółka z o.o. posiada maszynę stolarską, którą użytkuje od 1 stycznia 2018 r. Wartość początkowa maszyny wynosi: 49.000 zł.
2. Przyjęta dla tego środka trwałego roczna stopa amortyzacji wynosi: 14%. Roczny odpis amortyzacyjny wynosi: 49.000 zł × 14% = 6.860 zł, a miesięczny: 571,67 zł.
3. Dotychczasowe umorzenie maszyny, tj. od 1 stycznia 2018 r. do 30 listopada 2020 r., wynosi: 20.008,45 zł, a wartość netto środka trwałego na 30 listopada 2020 r. wynosi: 28.991,55 zł. Wartość netto maszyny na 31 grudnia 2020 r. wynosi: 28.419,88 zł (różnice w przeliczeniach wynikają z przyjętych w przykładzie zaokrągleń).
4. W wyniku weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych kierownik jednostki 16 grudnia 2020 r. podjął decyzję o skróceniu okresu amortyzacji maszyny stolarskiej. Ocenił, że przewidywany czas użytkowania maszyny to 2 lata. Nową stawkę amortyzacyjną jednostka wprowadzi od 1 stycznia 2021 r.
5. W celu udokumentowania przeprowadzonej weryfikacji sporządzono protokół weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych. Protokół został podpisany przez zespół dokonujący weryfikacji oraz kierownika jednostki.

II. Ustalenie nowej stawki amortyzacyjnej:

1. Umorzenie za okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r.:
   (49.000 zł × 14%) × 3 lata = 20.580 zł.
2. Nowa roczna stopa amortyzacji wynosi:
   [(49.000 zł - 20.580 zł) : (49.000 zł × 2 lata)] × 100 = 29%.
3. Miesięczny odpis amortyzacyjny maszyny stolarskiej od 1 stycznia 2021 r. wynosi:
   (49.000 zł × 29%) : 12 m-cy = 1.184,17 zł.

III. Protokół z weryfikacji stawek i okresów amortyzacji środków trwałych: