Utworzenie w księgach rachunkowych rezerwy na skutki toczącego się postępowania sądowego

Na dzień bilansowy przypadający na 31 grudnia 2020 r. posiadaliśmy nieuregulowane zobowiązanie wobec dostawcy towarów. Ze względu na złą jakość towarów nie uregulowaliśmy zobowiązania. Dostawca skierował sprawę na drogę sądową. W 2021 r. otrzymaliśmy wyrok zobowiązujący nas do zapłaty należności głównej wraz z odsetkami i kosztami procesu. Zamierzamy odwołać się od wyroku, ale istnieje duże prawdopodobieństwo przegrania sprawy. Sprawozdanie finansowe za 2020 r. nie zostało jeszcze zatwierdzone. Czy powinniśmy utworzyć rezerwę na skutki toczącego się postępowania sądowego w księgach 2020 r.?

Rozstrzygnięcie sprawy sądowej, które potwierdza lub zmienia wysokość wykazanej na dzień bilansowy rezerwy na zobowiązanie jednostki bądź powoduje powstanie zobowiązania, na które nie utworzono rezerwy, należy do zdarzeń po dniu bilansowym dostarczających dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy. Do zdarzeń po dniu bilansowym zalicza się wszystkie dotyczące jednostki zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Do tego dnia można dokonać korekt w księgach i sporządzonym już za poprzedni rok sprawozdaniu finansowym. Powyższe wynika z pkt 6.1-6.2 KSR nr 7. Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed dniem jego zatwierdzenia, jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które zmieniają jej wiedzę o stanie istniejącym na dzień bilansowy, a skutki tych zdarzeń istotnie wpływają na obraz sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyniku finansowego jednostki za rok obrotowy, to skutki te uwzględnia w księgach i koryguje już sporządzone roczne sprawozdanie finansowe za ten rok obrotowy (por. pkt 6.5 KSR nr 7). Podobne regulacje zawiera art. 54 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Rezerwy tworzy się na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego (por. art. 35d ust. 1 ustawy o rachunkowości). Szczegółowe informacje na temat zasad ujmowania rezerw w księgach rachunkowych, ich wyceny oraz kryteriów prezentacji i ujawniania w sprawozdaniu finansowym można znaleźć w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 6 "Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe" (KSR nr 6). W świetle pkt 3.10 tego standardu, rezerwy związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego tworzy się wówczas, gdy przeciwko jednostce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wyroku niekorzystnego dla jednostki jest większe niż prawdopodobieństwo wyroku korzystnego. Podstawą oceny tego prawdopodobieństwa może być przebieg postępowania sądowego lub opinie prawników. Ustalając kwotę rezerwy należy wziąć pod uwagę nie tylko kwotę roszczenia określoną w pozwie, ale również koszty postępowania sądowego. Decyzję o utworzeniu rezerwy podejmuje kierownik jednostki.

W myśl art. 28 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowości, wyceny rezerw dokonuje się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości. Ustalając kwotę rezerwy jednostka uwzględnia kwotę główną zobowiązania (jeśli zobowiązanie to nie zostało ujęte wcześniej w księgach rachunkowych), a także odsetki, opłaty sądowe, koszty zastępstwa procesowego i inne prawdopodobne oraz możliwe do oszacowania zobowiązania mogące być następstwem toczącego się postępowania sądowego. Rezerwy zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych, zależnie od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania się wiążą (por. art. 35d ust. 2 ww. ustawy). Ujmuje się je zatem w księgach rachunkowych zapisem po stronie Wn konta 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" lub konta 75-1 "Koszty finansowe" w korespondencji z kontem 83-1 "Pozostałe rezerwy". Warto pamiętać, że zobowiązanie z tytułu dostaw i usług pozostaje w księgach rachunkowych na koncie 21 "Rozrachunki z dostawcami" do momentu jego uregulowania, umorzenia albo przedawnienia.