Konsekwencje podpisania umowy na ustawowe badanie sprawozdania finansowego na rok zamiast na dwa lata

Co się stanie w przypadku obligatoryjnego, ustawowego badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta i podpisania umowy z firmą audytorską na 1 rok, zamiast na 2 lata? Czy występują sankcje karne i czy podpisanie takiej umowy może powodować, że badanie to będzie nieważne?

Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1421 ze zm.) w art. 2 pkt 1 stanowi, że badanie ustawowe jest to badanie rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej lub badanie rocznego sprawozdania finansowego, którego obowiązek przeprowadzania wynika z art. 64 ustawy o rachunkowości, przepisów innych ustaw lub przepisów prawa Unii Europejskiej, przeprowadzane zgodnie z krajowymi standardami badania.

Kierownik jednostki zawiera z firmą audytorską umowę o badanie sprawozdania finansowego (art. 66 ust. 5 i 5a ustawy o rachunkowości) w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. W przypadku ww. badania ustawowego, pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego jest zawierana z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy. Koszty przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego ponosi badana jednostka. Za nieważne z mocy prawa uznaje się wszelkie klauzule umowne w umowach zawartych przez badaną jednostkę, które ograniczałyby możliwość wyboru firmy audytorskiej przez organ dokonujący wyboru firmy audytorskiej, na potrzeby przeprowadzenia badania ustawowego sprawozdań finansowych tej jednostki, do określonych kategorii lub wykazów firm audytorskich.

Ustawa o rachunkowości przewiduje również rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego. Możliwe jest to jedynie w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy, za którą uznaje się w szczególności:

1) wystąpienie zdarzeń uniemożliwiających spełnienie wymagań określonych przepisami prawa dotyczącymi przeprowadzenia badania, zasadami etyki zawodowej, niezależności lub krajowymi standardami wykonywania zawodu,

2) niedotrzymanie warunków umowy innych niż skutkujące możliwością wyrażenia opinii z zastrzeżeniami, opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii,

3) przekształcenia, zmiany właścicielskie, zmiany organizacyjne uzasadniające zmianę firmy audytorskiej lub nieprzeprowadzenie badania.

Podstawą rozwiązania umowy o badanie sprawozdania finansowego nie mogą być różnice poglądów w zakresie stosowania zasad rachunkowości lub standardów badania.

O rozwiązaniu umowy o badanie sprawozdania finansowego kierownik jednostki oraz firma audytorska informują niezwłocznie, wraz z podaniem przyczyn tego rozwiązania, Krajową Radę Biegłych Rewidentów, a w przypadku jednostki zainteresowania publicznego - także Komisję Nadzoru Finansowego.

Ustawa o rachunkowości zawiera również katalog sytuacji, kiedy badanie sprawozdania finansowego jest nieważne z mocy prawa, a mianowicie wskazuje na przepisy, których naruszenie powoduje tę nieważność. Są to naruszenia regulacji:

1) art. 69 ust. 6, 7 i 9, art. 70, art. 72 ust. 2, art. 134 ust. 1, art. 135 ust. 2 i art. 136 ustawy o biegłych rewidentach (dotyczących w szczególności niezależności kluczowego biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej, jej pracowników lub innych osób uczestniczących w przeprowadzaniu badania; kontynuacji zlecenia w porównaniu z całkowitym rocznym przychodem firmy audytorskiej; usług zabronionych),

2) art. 4 i art. 5 oraz art. 17 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego, uchylającego decyzję Komisji 2005/909/WE, w przypadku badania ustawowego jednostki zainteresowania publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy o biegłych rewidentach (dotyczących wynagrodzenia za badanie, zakazu świadczenia usług niebędących badaniem sprawozdań finansowych oraz okresu trwania zlecenia badania).

Ponadto ustawa o rachunkowości przewiduje sankcje karne dla każdego, kto wbrew przepisom ustawy zawiera z firmą audytorską umowę o badanie ustawowe na okres krótszy niż dwa lata - jest to grzywna albo kara ograniczenia wolności (art. 79 pkt 9).

Biorąc powyższe pod uwagę, przepisy ustawy o rachunkowości w regulacjach stanowiących o tym, kiedy badanie sprawozdania finansowego jest nieważne z mocy prawa, nie wskazują na naruszenia przywołanego powyżej art. 66 ust. 5, a mianowicie podpisania umowy z firmą audytorską na 1 rok, zamiast na 2 lata. Natomiast z tytułu zawarcia z firmą audytorską umowy o badanie ustawowe na okres krótszy niż dwa lata ustawa o rachunkowości przewiduje sankcje karne.