Koszty zakupu stanowiące składnik ceny nabycia materiałów

Jeżeli koszty zakupu materiałów (np. koszty transportu, załadunku, wyładunku) stanowią dla jednostki znaczną wartość, która wpłynie istotnie na wyniki finansowe tej jednostki, to ewidencję materiałów prowadzi się według cen nabycia. W takim przypadku koszty zakupu można rozliczyć poprzez:

• wliczanie bezpośrednio w cenę odnoszoną na konto 31 "Materiały" lub
   
• aktywowanie na koncie 64-0/4 "Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu" i rozliczanie ich w czasie.

Wliczanie kosztów zakupu bezpośrednio w cenę nabycia odnoszoną na konto 31 "Materiały" wymaga szczegółowego przypisywania kosztów zakupu do konkretnej dostawy materiałów i poszczególnych ich asortymentów. W praktyce może to być trudne do zrealizowania ze względu na pracochłonność tej metody, zwłaszcza przy dużej skali obrotów magazynowych.

Przykład

I. Założenia:

1. W marcu jednostka nabyła materiały w cenie zakupu: 50.000 zł, ponosząc dodatkowe koszty zakupu (transport tych towarów) w wysokości: 1.500 zł.
    
2. Faktura zakupu opiewała na kwotę: 63.345 zł, w tym:

a) wartość materiałów w cenie zakupu netto: 50.000 zł,

b) wartość netto usługi transportowej: 1.500 zł,

c) VAT należny: 11.845 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Rozliczanie kosztów zakupu poprzez aktywowanie na koncie 64-0/4 "Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu" i rozliczanie ich w czasie oznacza, że ewidencja materiałów odbywa się nadal w cenie nabycia, ale koszty zakupu ujmowane są na osobnym koncie, skąd na koniec okresu są rozliczane proporcjonalnie na zapas i na zużyte materiały. Nierozliczona kwota kosztów zakupu materiałów pozostająca na koncie 64-0/4, jako saldo Wn tego konta, zwiększa na dzień bilansowy wartość zapasów materiałów wykazywanych w aktywach bilansu w pozycji "Materiały" - zależnie od wzoru sprawozdania finansowego sporządzanego według odpowiedniego załącznika do ustawy o rachunkowości.

W przypadku wyceny materiałów w cenie nabycia i rozliczania kosztów zakupu w czasie, jednostka może w trakcie okresu sprawozdawczego koszty zakupu gromadzić na osobnym koncie, np. 52-3 "Koszty zakupu". Koszty te na koniec okresu przenosi się z konta 52-3 na konto 64-0/4, a następnie rozlicza proporcjonalnie na zapas i zużycie materiałów.

Rozliczanie kosztów zakupu polega na obliczeniu:

1) wskaźnika narzutu kosztów zakupu,

2) kwoty narzutu kosztów zakupu przypadającej na:

a) rozchód materiałów,

b) zapas materiałów.

Wskaźnik narzutu kosztów zakupu oblicza się za pomocą następującego wzoru:

gdzie:

WNkz - wskaźnik narzutu kosztów zakupu,

Kzp - koszty zakupu na początek okresu,

Kzb - koszty zakupu poniesione w bieżącym okresie sprawozdawczym,

ZMk - zapas materiałów na koniec okresu,

RM - rozchód materiałów podlegający obciążeniu kosztami zakupu.

Narzut kosztów zakupu przypadający na rozchód materiałów oblicza się z następująco:

NKz = RM × WNkz

Narzut kosztów zakupu przypadający na zapas materiałów oblicza się następująco:

NKz = ZMk × WNkz

Przykład

I. Założenia:

1. W marcu 2019 r. koszty zakupu materiałów w jednostce na początku marca (Kzp) wynosiły: 4.000 zł, a koszty zakupu poniesione w marcu (Kzb) wynosiły: 5.000 zł.
    
2. Dodatkowo jednostka ustaliła, że:

a) zapas materiałów na koniec marca (ZMk) wyniósł: 18.000 zł,

b) rozchód materiałów podlegający obciążeniu kosztami zakupu (RM) wyniósł: 70.000 zł.

II. Rozliczenie kosztów zakupu materiałów wydanych do zużycia:

1. Obliczenie wskaźnika narzutu kosztów zakupu:

2. Obliczenie narzutu kosztów zakupu (w zaokrągleniu) przypadających na:

a) rozchód materiałów: NKz = 70.000 zł × 10,2273% = 7.159 zł,

b) zapas materiałów: NKz = 18.000 zł × 10,2273% = 1.841 zł.

III. Dekretacja:

IV. Księgowania:

Jednostka, przyjmując iż będzie ewidencjonowała materiały w cenach zakupu, powinna ocenić, czy takie rozwiązanie nie spowoduje zniekształcenia stanu jej aktywów lub wyniku finansowego. Taki sposób wyceny może zostać uznany za prawidłowy w sytuacji, gdy koszty zakupu stanowią nieznaczny odsetek w stosunku do wartości w cenach zakupu materiałów, a ich zapas na dzień bilansowy jest niewielki lub utrzymuje się z okresu na okres na zbliżonym poziomie.

Stosując wycenę materiałów w cenach zakupu, dodatkowe koszty (np. transportu, ubezpieczenia, załadunku, wyładunku) odpisuje się bezpośrednio w ciężar kosztów działalności operacyjnej, zapisem: