Działalność finansowa

Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finansowymi a kosztami finansowymi. W rachunku zysków i strat wyodrębnia się (uwzględniając art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości) następujące rodzaje kosztów i przychodów finansowych:

Do przychodów lub kosztów finansowych nie zalicza się odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych uwzględnionych w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia:

• środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych (por. art. 28 ust. 8 pkt 2 ustawy o rachunkowości),
   
• towarów lub produktów (por. art. 28 ust. 4 ww. ustawy).

Przychody i koszty z tytułu różnic kursowych oraz przychody i koszty związane z rozchodem aktywów finansowych zaliczonych do inwestycji wykazuje się w rachunku zysków i strat per saldo, tzn. po skompensowaniu. Przychody i koszty finansowe z pozostałych operacji finansowych wykazuje się odrębnie.

W pozycji G.I (wariant porównawczy) lub J.I (wariant kalkulacyjny) rachunku zysków i strat wykazuje się należne jednostce dywidendy z tytułu posiadania akcji lub udziałów w krajowych i zagranicznych spółkach kapitałowych i komandytowo-akcyjnych, a także udziały w zyskach spółek osobowych oraz spółdzielni. Dywidendy lub udziały w zyskach wykazuje się w wysokości uchwalonej przez właściwy organ spółki, np. przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie, które dokonuje podziału zysku. Ponadto jednostki, które wchodzą w skład grup kapitałowych lub posiadają udziały w kapitale innej jednostki mający charakter trwałego powiązania, w przychodach finansowych w pozycji "Dywidendy i udziały w zyskach" są zobligowane zaprezentować dywidendy i udziały zyskach od jednostek powiązanych i pozostałych jednostek, z wyodrębnieniem w obu przypadkach dywidend i udziałów w zyskach od jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale.

Odsetki ujmuje się w księgach rachunkowych i prezentuje w rachunku zysków i strat w odrębnych pozycjach przychodów oraz kosztów finansowych. Do przychodów finansowych zalicza się odsetki otrzymane i należne za okres do dnia bilansowego, a do kosztów finansowych odsetki zapłacone oraz wymagające zapłaty za okres do dnia bilansowego. Uwzględniając bowiem obowiązującą w rachunkowości zasadę memoriału (por. art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości), w księgach rachunkowych na dzień bilansowy należy ująć wszystkie koszty dotyczące danego roku obrotowego (w tym odsetki), także wtedy, gdy ich termin płatności jeszcze nie zapadł oraz wszystkie przychody (w tym również w postaci odsetek) niezależnie od terminu zapłaty.

Natomiast odsetki stanowiące przychody finansowe obejmują:

• odsetki od udzielonych pożyczek i należności (w tym również odsetki za zwłokę w zapłacie),
   
• odsetki od lokat i środków na rachunkach bankowych (za wyjątkiem odsetek od środków zgromadzonych na rachunku ZFŚS oraz ZFRON, które księguje się po stronie Ma konta 85 "Fundusze specjalne"),
   
• naliczone przez jednostkę odsetki od lokat wpływające na wynik finansowy roku bieżącego, które nie są jeszcze wymagalne na dzień bilansowy, bowiem termin realizacji lokaty upływa w roku następnym.

Odsetki zaliczane do kosztów finansowych obejmują odsetki od otrzymanych pożyczek i zobowiązań (w tym również odsetki za zwłokę) oraz odsetki od otrzymanych kredytów bankowych. Przy czym odsetki od otrzymanych pożyczek lub kredytów związanych z zakupem lub budową środków trwałych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, traktuje się jako koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich sfinansowania i nie zalicza się ich do kosztów finansowych. Do dnia oddania tych składników do używania zwiększają one wartość początkową tych aktywów trwałych. Dopiero odsetki w okresie następującym po ich oddaniu do użytkowania będą zaliczane do kosztów finansowych.

W rachunku zysków i strat w osobnej pozycji wyodrębnia się z ogólnej sumy odsetek - zarówno w części dotyczącej kosztów, jak i przychodów - osobną pozycję, w której prezentowane są odsetki od i dla jednostek powiązanych. Dotyczy to jednostek tworzących z innymi jednostkami grupę kapitałową. Należy pamiętać, iż zapłata w roku obrotowym odsetek naliczonych w latach ubiegłych, w rachunku zysków i strat, nie jest uwzględniona. Pod warunkiem oczywiście, że nie zachodzą różnice pomiędzy kwotą zapłaconą a zarachowaną w księgach lat ubiegłych.

W księgach rachunkowych przychody i koszty związane z rozchodem aktywów finansowych zaliczonych do inwestycji (np. akcji, udziałów, dłużnych papierów wartościowych) ujmuje się odrębnie. Przychody ze zbycia (rozchodu) tych inwestycji księguje się bowiem na koncie 75-0 "Przychody finansowe", a koszty z tym związane - na koncie 75-1 "Koszty finansowe".

Natomiast w rachunku zysków i strat wykazuje się jedynie wynik finansowy (zysk lub stratę) ze sprzedaży tych aktywów - jako:

• "Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych" - jeśli wynik z tytułu rozchodu jest dodatni - w przychodach finansowych w pozycji J.III wariantu kalkulacyjnego lub G.III wariantu porównawczego,
   
• "Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych" - jeśli wynik z tytułu rozchodu jest ujemny - w kosztach finansowych odpowiednio w pozycji K.II wariantu kalkulacyjnego lub H.II wariantu porównawczego.

Warto dodać, iż w ww. pozycjach nie wykazuje się wyniku z tytułu rozchodu akcji lub udziałów własnych. Ma on bowiem wpływ na kapitał własny.

Jednostki, które wchodzą w skład grypy kapitałowej w pozycji "Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych" lub w pozycji "Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych" zobligowane są dodatkowo wyodrębnić zyski/straty z tytułu rozchodu aktywów finansowych w jednostkach powiązanych.

W rachunku zysków i strat jako przychody finansowe w pozycji "Aktualizacja wartości aktywów finansowych" wykazuje się:

• przychody w części wynikającej z przywrócenia uprzednio utraconej wartości długoterminowych i krótkoterminowych aktywów finansowych (tj. udziały, akcje i inne papiery wartościowe), na skutek ustania przyczyny powodującej utratę wartości oraz z powodu spłaty należności z operacji finansowej, objętej odpisem aktualizującym,
   
• wzrost wartości inwestycji w razie ich wyceny po cenach rynkowych lub inaczej ustalonej wartości godziwej, wyższej od wartości, po której figurowały one dotąd w księgach rachunkowych.

Przyjmuje się w tym przypadku wielkości dotyczące przychodów finansowych z tytułu aktualizacji inwestycji, wynikające z ewidencji szczegółowej do konta 75-0, nie kompensując tych przychodów z kosztami finansowymi z tytułu aktualizacji.

Natomiast po stronie kosztów finansowych w pozycji "Aktualizacja wartości aktywów finansowych" wykazuje się koszty za rok obrotowy powstałe z tytułu aktualizacji wyceny aktywów finansowych, w tym także krótkoterminowych aktywów finansowych wycenionych według cen nabycia, nie wyższych od cen rynkowych oraz na skutek obniżenia wartości rynkowej. Wykazuje się tu m.in. odpisy z tytułu trwałej utraty wartości akcji i udziałów, także spowodowane likwidacją lub upadłością spółki, której akcje lub udziały jednostka posiada. Prezentowana tu wartość odpowiada wielkości kosztów finansowych z tego tytułu za rok obrotowy ustalonej na dzień bilansowy na podstawie ewidencji szczegółowej do konta 75-1.

Nie wykazuje się w tej pozycji korekt aktywów finansowych wykazywanych w cenach rynkowych lub inaczej ustalonej wartości godziwej, jeżeli różnice spowodowane wzrostem lub spadkiem cen rynkowych rozliczane są z kapitałem (funduszem) z aktualizacji wyceny (konto 81-3).

Do innych przychodów finansowych prezentowanych w rachunku zysków i strat zarówno w wariancie kalkulacyjnym, jak i porównawczym zalicza się m.in.:

• nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi różnicami kursowymi za rok obrotowy,
   
• dyskonto uzyskane przy zakupie weksli lub przyjęcia weksla celem zapłaty należności,
   
• zwrócone jednostce dopłaty uprzednio wniesione do spółki z o.o., której jednostka jest wspólnikiem,
   
• umorzenie zaciągniętych przez jednostkę kredytów i pożyczek,
   
• zysk ze sprzedaży zakupionych wierzytelności,
   
• zwrot dopłat wniesionych uprzednio do spółki z o.o., której udziałowcem jest jednostka.

Natomiast do innych kosztów finansowych prezentowanych w rachunku zysków i strat odpowiednio w wariancie kalkulacyjnym, jak i porównawczym zalicza się między innymi:

• nadwyżkę ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi różnicami kursowymi za dany rok obrotowy,
   
• dopłaty jednostki będącej wspólnikiem spółki z o.o. wniesione do spółki i należne od jednostki będącej wspólnikiem tej spółki,
   
• umorzenie należności z tytułu operacji finansowych, jeżeli należność nie była objęta w całości lub części odpisem aktualizującym,
   
• straty ze sprzedaży zakupionych wierzytelności.

Co do zasady wymienione wyżej pozycje ujmuje się w księgach i wykazuje w rachunku zysków i strat odrębnie jako przychody i koszty finansowe - nie kompensuje się ich. Wyjątkiem są przychody i koszty z tytułu różnic kursowych. W ciągu roku różnice kursowe (niezwiązane z budową lub zakupem środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych) ujmuje się odpowiednio na koncie 75-0 "Przychody finansowe" (dodatnie) i 75-1 "Koszty finansowe" (ujemne). Jednak w rachunku zysków i strat różnice kursowe wykazuje się per saldo. Taki sposób prezentacji różnic kursowych w rachunku zysków i strat wynika pośrednio z art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości, który zawiera definicję wyniku operacji finansowych.