Metody wyceny produkcji w toku

Jesteśmy firmą produkcyjną. Jak powinniśmy ewidencjonować w księgach rachunkowych produkcję w toku na koniec okresu sprawozdawczego?

W celu prawidłowego ujęcia produkcji w toku w księgach rachunkowych należy ją zinwentaryzować i odpowiednio wycenić. Wycena produkcji w toku dokonywana jest na dzień bilansowy według kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na ten dzień. Wynika to z art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości.

Oprócz wyceny produkcji w toku według rzeczywistego kosztu wytworzenia ustawodawca dopuścił także możliwość jej wyceny w sposób uproszczony, pod warunkiem, że nie spowoduje to zniekształcenia wyniku finansowego ani stanu aktywów jednostki. Uproszczone metody wyceny produkcji w toku zostały określone w art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. W świetle tego przepisu jednostki mogą:

a) wyceniać produkty w toku produkcji

• w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia,
   
• w wartości materiałów bezpośrednich,

b) w ogóle nie wyceniać produkcji w toku.

Istotne jest, że ułatwienie to nie może być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie (nie dotyczy to jednak produkcji rolnej).

Dokonując wyceny produkcji w toku według kosztu wytworzenia, należy kierować się art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Na mocy tego przepisu koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Są to koszty, które zostały odniesione na konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Wśród kosztów bezpośrednich można wyróżnić:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich,
   
• koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją,
   
• inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu w toku do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny (obejmują one m.in. płace bezpośrednie z narzutami pracowników produkcyjnych).

Kosztami pośrednimi są koszty, których nie można wprost przyporządkować do kosztu wytworzenia danej produkcji. Koszty te są gromadzone na koncie 52 "Koszty wydziałowe", skąd są następnie rozliczane na poszczególne stanowiska kosztów produkcji podstawowej.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia (art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

W sytuacji gdy jednostka zdecyduje się wyceniać produkcję w toku według materiałów bezpośrednich, to wartość zużytych materiałów jest rozliczana na wszystkie produkty, tj. wyroby gotowe i produkcję w toku, natomiast pozostałe koszty produkcyjne tylko na wyroby gotowe.

Jeśli jednostka skorzysta z najłatwiejszego rozwiązania, czyli możliwości niewyceniania produkcji w toku w ogóle, wówczas koszty bezpośrednie i pośrednie produkcyjne powinna odnosić w całości na wyroby gotowe. W tym przypadku konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej" nie wykazuje salda.

Pod datą przyjęcia wyrobów gotowych z produkcji do magazynu dokonuje się następującego zapisu księgowego:

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",

- Ma konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Gdy jednostka wycenia produkcję w toku według rzeczywistego kosztu wytworzenia, według kosztów bezpośrednich lub tylko materiałów bezpośrednich, to saldo, jakie figuruje na koncie 50 (po stronie Wn) - po przeksięgowaniu wartości przekazanych do magazynu produktów - oznacza wielkość tej produkcji. Może zapisać w zasadach (polityce) rachunkowości, że kwota ta pozostaje na koncie 50. Może także przyjąć, że kwota ta będzie przeksięgowywana np. na konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Produkcja w toku). Wówczas na początek roku obrotowego wielkość ta podlega z powrotem przeksięgowaniu na konto 50 zapisem:

- Wn konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej",

- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Produkcja w toku).

W przypadku gdy jednostka nie prowadzi ewidencji kosztów działalności operacyjnej na kontach zespołu 5, lecz wyłącznie w zespole 4, to na koniec okresu wartość produkcji w toku trzeba zaksięgować następująco:

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Produkcja w toku),

- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów".