Wycena bilansowa zobowiązań

Zobowiązania na dzień bilansowy należy zinwentaryzować i wycenić, zasadniczo w kwocie wymagającej zapłaty. W bilansie prezentuje się je w pasywach jako długo- lub krótkoterminowe, w zależności od terminu ich zapłaty.

Inwentaryzacja

Zobowiązania wobec kontrahentów mogą zostać zinwentaryzowane na koniec roku poprzez uczestnictwo w uzgodnieniu sald rozrachunków - jeśli wierzyciel przyśle do dłużnika pismo z prośbą o potwierdzenie salda swoich należności, to dokonanie przez dłużnika pisemnego potwierdzenia tego salda powoduje zinwentaryzowanie salda należności u wierzyciela i zobowiązania u dłużnika. Trzeba jednak podkreślić, że z inicjatywą uzgodnienia rozrachunków występuje wierzyciel (art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości). Dłużnik oczekuje na przysłanie przez wierzyciela pisma z prośbą o potwierdzenie salda. Jeśli pismo to nie nadejdzie, dłużnik nie ma obowiązku wysyłania potwierdzenia salda swojego zobowiązania do wierzyciela. Wtedy zobowiązania inwentaryzuje drogą weryfikacji (art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy).

Należy przy tym pamiętać, że zobowiązania od osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych czy z tytułów publicznoprawnych podlegają inwentaryzacji wyłącznie drogą weryfikacji (wierzyciel nie inwentaryzuje ich drogą potwierdzenia salda). Inwentaryzacja zobowiązań w drodze weryfikacji za 2017 r. odbywa się według stanu na dzień 31 grudnia 2017 r.

Wycena bilansowa

Zobowiązania figurują w księgach rachunkowych w wartości nominalnej na kontach: 21 "Rozrachunki z dostawcami", 22 "Rozrachunki publicznoprawne", 23 "Rozrachunki z pracownikami" (w tym 23-0 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń", 23-4 "Pozostałe rozrachunki z pracownikami"), 24 "Pozostałe rozrachunki". Na dzień bilansowy zobowiązania wycenia się generalnie w kwocie wymagającej zapłaty. Jednak zobowiązania finansowe (w tym z tytułu kredytów, pożyczek, emisji dłużnych papierów wartościowych) wycenić należy według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej (art. 28 ust. 1 pkt 8 i 8a ustawy o rachunkowości).

Wycena w kwocie wymagającej zapłaty wierzycielowi według stanu na dzień bilansowy skutkuje koniecznością naliczenia odsetek umownych lub ustawowych od zobowiązań, w tym z tytułu zwłoki w zapłacie. Odsetki te zarachowuje się zasadniczo na konto 75-1 "Koszty finansowe", z wyjątkiem dotyczących zobowiązań z tytułu budowy środków trwałych czy inwestycji w nieruchomości oraz zakupu wartości niematerialnych i prawnych za okres przed przyjęciem ich do używania - odsetki te, zgodnie z art. 28 ust. 8 ustawy, zwiększają wartość początkową tych składników majątku. Księguje się je na koncie 08 "Środki trwałe w budowie", gdy dotyczą budowy środków trwałych lub nieruchomości inwestycyjnych, albo na koncie 65 "Pozostałe rozliczenia międzyokresowe", gdy dotyczą zakupu wartości niematerialnych i prawnych (z racji tego, że nakłady na nabycie tych składników majątku przed oddaniem ich do używania księguje się na koncie 30 "Rozliczenie zakupu", a nie 08).

Odsetki z tytułu umów o dostawy towarów i usług nalicza się zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 684) lub art. 481 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.). Wartość bilansową zobowiązania może też zwiększyć zryczałtowana rekompensata w wysokości 40 euro za koszty dochodzenia należności, naliczana zgodnie z ustawą o terminach zapłaty, którą księguje się na koncie 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne".

Jeżeli zobowiązania wyrażone są w walucie obcej, na dzień bilansowy należy je przeliczyć według kursu średniego NBP ogłoszonego na dzień bilansowy. Różnice kursowe odnosi się na konto 75-1 "Koszty finansowe" lub konto 75-0 "Przychody finansowe", z wyjątkiem różnic kursowych dotyczących zobowiązań z tytułu budowy środków trwałych czy inwestycji w nieruchomości oraz zakupu wartości niematerialnych i prawnych powstałych przed przyjęciem ich do używania. Naliczone na dzień bilansowy różnice kursowe od zobowiązań dotyczących środków trwałych i inwestycji w nieruchomości księguje się na koncie 08, a wartości niematerialnych i prawnych na koncie 65.

Jeśli chodzi o zobowiązania finansowe, należy generalnie wyceniać je w skorygowanej cenie nabycia, zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych. Obliczenie prawidłowej wartości zobowiązań finansowych zgodnie z przepisami wskazanego rozporządzenia jest jednak skomplikowane. Rozporządzenia tego nie muszą stosować jednostki spełniające warunki wymienione w art. 28b ust. 1 ustawy o rachunkowości, przy czym przepisu tego nie stosuje się do jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 1e pkt 1-6 ustawy, a także do jednostek mikro.

W bilansie jako zobowiązania długoterminowe prezentuje się te, które powstały z innych tytułów niż dostawy i usługi, a termin ich płatności przypada w całości lub w części po roku od dnia bilansowego. W odniesieniu do bilansu na dzień 31 grudnia 2017 r. - są to zobowiązania przypadające do spłaty w 2019 r. i dalej. Z kolei zobowiązania krótkoterminowe to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz inne zobowiązania, które są płatne w całości lub w części w ciągu roku od dnia bilansowego (w odniesieniu do sprawozdania finansowego za 2017 r. - te, które są płatne w 2018 r.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2016 r. poz. 1047 ze zm.)